Μόνο μια φορά έγινε η εξαίρεση:
Τον 20ο αιώνα.Τα πράγματα όμως αλλάζουν.Η Κων/πολη και η Τουρκία γίνονται ο βατήρας προς άλλες αγορές. Είναι ένας νέος αιώνας'' τονίζουν οι Financial Times σε κύριο άρθρο τους....
''Χαζεύοντας τα πλοία κοντέινερ να διαπλέουν τον Βόσπορο, ο Sani Sener δίνει μια γεύση από το αθάνατο τουρκικό εμπορικό δαιμόνιο. «Κάποτε λέγαμε ότι η Τουρκία περιτριγυρίζεται από τρεις θάλασσες,» αναπολεί αναφερόμενος στην Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και την Μεσόγειο. «Σήμερα λέμε ότι η Τουρκία περιτριγυρίζεται από αγορές.»
Αναφέρεται σε μια τεράστια αλλαγή, που ωρίμαζε επί δεκαετίες πριν ενσαρκωθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια.
Η Τουρκία, που υπήρξε επί μακρόν ένα εσωστρεφές, προστατευτικό κράτος, προωθείται δυναμικά σε άλλα μέρη του πλανήτη. Όπως οι συνάδελφοί τους σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες, οι Τούρκοι επιχειρηματίες πιστεύουν ότι η ταχύτερη ανάπτυξη συχνά έρχεται όταν δραστηριοποιείσαι πέρα από τις παραδοσιακές αγορές της Δύσης.
Η TAV, ο όμιλος του οποίου προΐσταται ο κ. Sener, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ιδρύθηκε πριν από 15 περίπου χρόνια και σήμερα λειτουργεί 12 αερολιμένες στην ευρύτερη περιφέρεια, από την Κων/πολη μέχρι την Σμύρνη και από την Μεδίνα μέχρι την Ρίγα. Βοηθά στην κατασκευή αερολιμένων στο Αμπού Ντάμπι, το Ντουμπάι, την Ντόχα, την Τζέντα και αλλού.
«Κάποτε ήμασταν εφησυχασμένοι στην Τουρκία,» σχολιάζει ο κ. Sener. «Όμως μετά το 2000 η χώρα άρχισε να αντιλαμβάνεται την μεγάλη σημασία της παγκοσμιοποίησης, ειδικά για την περιοχή μας… Στην Τουρκία, όπως σε άλλες αναδυόμενες αγορές, χρειαζόμαστε διεθνείς εταιρίες, οποτε πρέπει να βγούμε σε άλλες χώρες, να κάνουμε επιχειρήσεις, να επενδύσουμε και να αναλάβουμε ρίσκα.»
Τα αριθμητικά μεγέθη είναι ενδεικτικά. Πέντε χρόνια πριν, η ΕΕ καταλάμβανε πάνω από τις μισές από τις τουρκικές εξαγωγές. Σήμερα ο συντελεστής έχει πέσει στο ένα τρίτο περίπου. Ο Erdem Basci, διοικητής της τουρκικής κεντρικής τράπεζας, έχει προβλέψει ότι το Ιράκ θα γίνει σύντομα η μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της χώρας: Έχει ήδη ξεπεράσει την Ιταλία και έρχεται στην 2η θέση μετά την Γερμανία.
Αξιοποιώντας τους πολιτιστικούς, θρησκευτικούς και ιστορικούς δεσμούς, οι τουρκικές επιχειρήσεις εξαπλώνονται στην Μέση Ανατολή, την Αφρική, την κεντρική Ασία και παραπέρα.
«Στις ξένες εταιρίες που έρχονται εδώ λέω: Μην βλέπετε την Τουρκία ως μια χώρα με έκταση 770.000 τετ. χλμ. και ΑΕΠ 800 δισ. δολ. Να βλέπετε την δυνατότητα που δίνει αυτή η χώρα για την ανάπτυξη πάρα πολλών επιχειρήσεων με τις τριγύρω χώρες,» δηλώνει ο Husnu Ozyegin, ένας από τους κυρίαρχους Τούρκους επιχειρηματίες και τραπεζίτες. «Οι ξένες εταιρίες έχουν την δυνατότητα να επεκταθούν από αυτή την βάση.»
Ο ίδιος εφαρμόζει την τακτική που αναφέρει. Πέρα από την παρουσία της στην Τουρκία, η επιχείρησή του Fiba Group δραστηριοποιείται στην αγορά πιστωτικών καρτών στην Ρουμανία, το private banking στην Ελβετία, τα franchises των εταιριών Gap, Banana Republic και Marks and Spencer στην Ρωσία και την Ουκρανία και διαθέτει ένα εμπορικό κέντρο κοντά στην Σαγκάη.
Και δεν είναι η μόνη τουρκική εταιρία που κοιτάζει προς Ανατολάς τα τελευταία χρόνια. Μια θυγατρική της Sabanci, 2ης μεγαλύτερης κοινοπραξίας της Τουρκίας, διαθέτει σήμερα εργοστάσια κατασκευής νάιλον στην Ινδονησία και την Ταϊλάνδη.
«Θα δούμε μεγάλες ροές αυτού του είδους, να μεταπηδούν την ινδική χερσόνησο και να εγκαθίστανται στην νοτιοανατολική Ασία, εκεί που βρίσκεται η ανάπτυξη,» σχολιάζει ο Martin Spurling, διευθύνων σύμβουλος της HSBC Τουρκίας. «Η Τουρκία έχει μεγάλο ρόλο να παίξει εκεί. Είναι μαθημένη στις αναδυόμενες αγορές και στην διαχείριση οικογενειακών επιχειρήσεων.»
Η κατασκευαστική δραστηριότητα στην χώρα έχει τεθεί επικεφαλής της επέκτασης. Μετά τις αρχικές διερευνητικές αποστολές στην Λιβύη και την Ρωσία στις δεκαετίες του ’70 και του ’80 –εκστρατείες που προχώρησαν σε συνδυασμό με κρατικές συμφωνίες στην ενέργεια- οι κατασκευαστές επεκτείνονται σε αγορές από τις οποίες αποχωρούν οι περισσότερες καθιερωμένες δυτικές εταιρίες, όπως το Τουρκμενιστάν και το Ιράκ. Η Τουρκία κατέχει σήμερα περισσότερες επιχειρήσεις μεταξύ των κορυφαίων διεθνών κατασκευαστικών από οποιαδήποτε άλλη χώρα πλην της Κίνας.
Είναι περιττό να πούμε ότι αυτή την έξαρση διεθνούς δραστηριότητας υποστηρίζει η τουρκική κυβέρνηση. Η προώθηση των νέων εμπορικών οδών της Τουρκίας έχει γίνει σχεδόν εμμονή για την κυβέρνηση. Καμιά φορά ο πρωθυπουργός Recep Tayyip Erdogan, φέρεται σαν να είναι θεσμικά υποχρεωμένος να δηλώνει σε κάθε ξένο ηγέτη που συναντά, ότι η φιλοδοξία του είναι να διπλασιάσει, τουλάχιστον, το εμπόριο.
Ο υπουργός Εξωτερικών Ahmet Davutoglu, έχει επικεντρώσει την προσοχή του στην Μέση Ανατολή, χαρακτηρίζοντας «τεχνητά» τα ευρωπαϊκά σύνορα της περιφέρειας, υπογράφοντας σειρά συμφωνιών για ταξίδια χωρίς βίζα και τασσόμενος ολόψυχα υπέρ της ζώνης ελευθέρου οεμπορίου.
Επιχειρηματίες όπως ο κ. Ozyegin χαιρετίζουν την κυβερνητική θέση: «Η κυβέρνηση έχει στρατηγικό όραμα. Μας λέει: Θα ανοίξουμε περισσότερες πρεσβείες σε αναπτυσσόμενες αγορές όπως στην Αφρική και η Turkish Airlines θα πετάει εκεί ώστε να διευκολύνει τις επισκέψεις των Τούρκων επιχειρηματιών.»
Πράγματι η Turkish Airlines, που ανήκει κατά 49% στο κράτος, πετάει σήμερα σε 99 χώρες, περισσότερες από όλες τις άλλες αεροπορικές στον κόσμο.
Η οικονομική προώθηση δεν είναι βεβαίως απαλλαγμένη κινδύνων. Μάλιστα η έμφαση στην Μ. Ανατολή γίνεται σε μια περίοδο κατά την οποία το μεγαλύτερο τμήμα της περιφέρειας βρίσκεται σε πολιτική αναταραχή. Παρά την εκτίναξη των εμπορικών σχέσεων, το Ιράκ εξακολουθεί να θεωρεί την Τουρκία «εχθρικό κράτος.» Οι περισσότερες τουρκικές εξαγωγές κατευθύνονται στην αυτόνομη κουρδική περιφέρεια του βορείου Ιράκ, που επίσης έχει κακές σχέσεις με την Βαγδάτη.
Επιπλέον, αν και η Μ. Ανατολή και ο Καύκασος καταλαμβάνουν το 28% των ύψους 152 δισ. δολ. τον χρόνο εξαγωγών, ένα μέγεθος διπλάσιο από πέντε χρόνια πριν. Τα μεγέθη, όμως, ίσως είναι παραπλανητικά καθώς περιλαμβάνουν την τεράστια αύξηση στις πωλήσεις χρυσού προς το Ιράν, συχνά μέσω τρίτων χωρών ώστε να παρακαμφθούν οι κυρώσεις στις ιρανικές τράπεζες.
Επιπλέον, αρκετοί Ευρωπαίοι τονίζουν οι οι πλέον προσοδοφόρες εξαγωγές της Τουρκίας παραμένουν επικεντρωμένες στην Δύση, όπως το εμπόριο αυτοματισμού και τηλεόρασης με την Ευρώπη καθώς η συναρμολόγηση των μαχητικών αεροσκαφών F-16.
Σε κάθε περίπτωση όμως, ο δυναμισμός στις νέες εμπορικές οδούς της Τουρκίας είναι αναμφίβολος. Είναι ένα φαινόμενο που καθρεφτίζει την νέα οικονομική τάξη πραγμάτων στην χώρα και παράλληλα την συνδέει με το παρελθόν της, όταν ήταν ένας από τους ισχυρότερους σταθμούς στον δρόμο του μεταξιού.
Και αυτό γίνεται ολοφάνερο στην Κωνσταντινούπολη. Όπως δηλώνει χαρακτηριστικά ο κ. Sener χαζεύοντας τον Βόσπορο «η Κωνσταντινούπολη ήταν το κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας επί 20, 30 αιώνες… Μόνο μια φορά έγινε η εξαίρεση: Τον 20ο αιώνα. Τα πράγματα όμως αλλάζουν. Η Κων/πολη και η Τουρκία γίνονται ο βατήρας προς άλλες αγορές. Είναι ένας νέος αιώνας.»
