Η ψυχολόγος-παιδοχυχολόγος, συγγραφέας Αλεξάνδρα Καππάτου σας εξηγεί.
Από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του παιδιού μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα άγχους, κυρίως όταν δεν ικανοποιούνται βασικές ανάγκες του, όπως η ανάγκη για στοργή, φαγητό, ηρεμία, ή όταν αποχωρίζεται τη μητέρα του.
Κάποια από αυτά τα άγχη είναι φυσιολογικά και ξεπερνιούνται αμέσως μόλις ικανοποιηθούν οι ανάγκες του παιδιού. Μεγαλώνοντας, όμως, το άγχος μπορεί να πηγάζει από τη σχέση του παιδιού με το οικογενειακό περιβάλλον, κυρίως με τη μητέρα του.
Για παράδειγμα πηγή άγχους για ένα παιδί είναι οι πιέσεις που υφίσταται εξαιτίας εσφαλμένων τρόπων διαπαιδαγώγησης από τους γονείς του με τη μορφή της υπερπροστασίας, του αυταρχισμού ή της τελειοθηρίας, προκειμένου να αποκτήσει νέες δεξιότητες και κοινωνική συμπεριφορά σύμφωνη με τις αντιλήψεις τους.
Άλλα αίτια εμφάνισης άγχους στο παιδί είναι οι συνεχείς διαφωνίες των γονιών, το διαζύγιό τους, η ένταση, οι ενοχές και η οικονομική ανασφάλεια ή ο ερχομός ενός νέου μωρού στην οικογένεια. Επίσης η απώλεια ενός γονιού ή κάποια σοβαρή ασθένεια της μητέρας ή του πατέρα.
Το σχολικό άγχος
Πηγή άγχους για τα παιδιά αποτελεί και μια καινούργια κατάσταση που έχουν να αντιμετωπίσουν, όπως ο παιδικός σταθμός ή το νηπιαγωγείο. Τα αγχώνουν δηλαδή οι δυσκολίες που συνδέονται με την μετάβαση σε νέους σταθμούς ανάπτυξής τους.
Το άγχος σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις πηγάζει από την αίσθηση του παιδιού ότι δεν θα τα βγάλει πέρα και ο λόγος είναι ότι δεν είναι ακόμη αρκετά σίγουρο για τον εαυτό του.
Μια ιδιαίτερα συχνή μορφή άγχους είναι το σχολικό άγχος, που σχετίζεται με την προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον και την προσπάθεια του να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του.
Το παιδί αλλά και ο έφηβος δεν έχει ασφαλώς την ωριμότητα να γνωρίζει ότι είναι σε θέση να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις φυσιολογικές αλλαγές της ζωής, πόσω μάλλον τις απρόσμενες –όπως το χωρισμό των γονιών- που συχνά ξεπερνούν πράγματι τις δυνάμεις του.
Από τη στιγμή μάλιστα που αρχίζει το σχολείο, η μέρα του παιδιού είναι γεμάτη και πιεστική όσο του ενήλικα. Αν πηγαίνει σε ιδιωτικό σχολείο χάνει και 2-3 ώρες την ημέρα στο σχολικό. Αν φοιτά σε δημόσιο πάλι έχει «πηγμένο» πρόγραμμα με αθλητικές δραστηριότητες, ξένες γλώσσες κ.λπ.
Οι υποχρεώσεις του είναι πια πολλές και ουσιαστικά ζει με το ρολόι στο χέρι. Ο ελεύθερος χρόνος του ελάχιστος, το παιχνίδι περιορίζεται μόνο το Σαββατοκύριακο και για τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του δημοτικού είναι πολλές φορές ανύπαρκτο. Η μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο είναι άλλος ένας σταθμός που στρεσάρει το παιδί.
Τα συμπτώματα
Το άγχος συχνά εκδηλώνεται μέσα από μεταμφιεσμένες συμπεριφορές που πολλές φορές δεν γνωρίζουμε τι σημαίνουν ή τις αγνοούμε και δεν κατορθώνουμε να τις αντιμετωπίσουμε σωστά. Αυτό συμβαίνει επειδή το παιδί, κυρίως μικρής ηλικίας, αδυνατεί να εκφράσει ή να περιγράψει με λόγια τα συναισθήματα του.
Μερικά στοιχεία της συμπεριφοράς του παιδιού που υποδηλώνουν ότι ίσως έχει άγχος είναι τα εξής:
- Αντιδρά έντονα, αρνείται να πάει για ύπνο, έχει διακοπτόμενο ύπνο ή συχνούς νυχτερινούς εφιάλτες.
- Κάνει παράπονα για περίεργους κοιλόπονους ή κεφαλαλγίες των οποίων δεν μπορεί να προσδιοριστεί καμία οργανική αιτία.
- Στις πιέσεις αντιδρά με εμετό, με ή και χωρίς προφανή λόγο.
- Με την παραμικρή ματαίωση, αντιδρά επιθετικά.
- Έχει συνεχή καπρίτσια, απαιτήσεις ή ξεσπά σε αναίτια κλάματα.
- Δείχνει υπερβολική ανησυχία για κάθε τι που κάνει.
- Αρνείται να φάει
- Τρώει τα νύχια του, βυζαίνει το δάκτυλό του
- Βρέχεται» τη νύχτα στον ύπνο (μετά τα 5 χρόνια)
- Αναστατώνεται με το παραμικρό
- Είναι διαρκώς μελαγχολικό
- Παρουσιάζει μεγάλη προσκόλληση στη μητέρα του και αρνείται να απομακρυνθεί έστω για λίγο από κοντά της
- Αρνείται να δώσει σ’ άλλον τα παιχνίδια του ή δυσανασχετεί που τα αγγίζει κάποιος άλλος
- Τραυλίζει
- Λέει ψέματα
- Κλέβει μικροαντικείμενα
Ως γονείς πρέπει να είστε προσεκτικοί ώστε να μπορείτε να αποκωδικοποιείτε τα μηνύματα άγχους του παιδιού και να μη διστάζετε να ζητάτε βοήθεια από ειδικούς.
Το γνωρίζατε;
Το άγχος είναι ουσιαστικά ένας σωτήριος μηχανισμός που μας κινητοποιεί και μας αναγκάζει να βρίσκουμε λύσεις. Όταν όμως είναι έντονο ή το αισθανόμαστε με ασήμαντες αφορμές και εμποδίζει την καθημερινή λειτουργικότητα, τότε γίνεται νοσηρό.
Τα συμπτώματα ή τα σημάδια του άγχους είναι πολυάριθμα και πολλές φορές μη αναγνωρίσιμα και συγκαλυμμένα.
