Ωστόσο, για την ελληνική οικονομία δεν επέρχεται μόνον μείωση του βάρους, καθώς από τις δευτερογενείς επιπτώσεις του κουρέματος γεννιούνται πρόσθετες υποχρεώσεις...
που συνδέονται με την διασφάλιση του ασφαλιστικού συστήματος, του τραπεζικού συστήματος, αλλά και των υφιστάμενων κατόχων των ελληνικών ομολόγων, ασφαλιστικών εταιρειών, προμηθευτών, αλλά και φυσικών προσώπων.
Η εξέλιξη αυτή αναμένεται να κρατήσει την Ελλάδα εκτός αγορών (διεθνούς δανεισμού) για πολλά χρόνια. Η χώρα μας στην πιο πρόσφατη ιστορική της περίοδο ήταν αποκλεισμένη από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές από το 1933 έως το 1964.
Ε: Το «κούρεμα» οδηγεί σε κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών;
A: Όχι οι τράπεζες δεν θα καταρρεύσουν. Αντιθέτως με τις αποφάσεις της Συνοδού διασφαλίσθηκε η ρευστότητα τους από το Ευρωσύστημα. Στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής αναφέρεται ρητά πως θα παρέχονται πιστωτικές διασφαλίσεις προκειμένου να υποστηριχθεί η ποιότητα των εγγυήσεων των ελληνικών τραπεζών, έτσι ώστε να καταστεί απρόσκοπτη η πρόσβασή τους στις πράξεις παροχής ρευστότητας του Ευρωσυστήματος. Με πιο απλά λόγια η απόφαση αυτή καθιστά ξεκάθαρο πως οι τράπεζες θα μπορούν να δίνουν ως ενέχυρο τα ομόλογα τους και να λαμβάνουν ρευστότητα ανεξάρτητα από τη βαθμολογία που θα δώσουν στα ελληνικά ομόλογα οι οίκοι αξιολόγησης. Η διασφάλιση αυτή εκτός από την μεγάλη σημασία που έχει για την ρευστότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, αποτέλεσε και το αντάλλαγμα, ώστε να αποδεχθούν οι ελληνικές τράπεζες κούρεμα των ομολόγων τους κατά 50%
Ε: Θα κρατικοποιηθούν οι τράπεζες;
A: Αυτό δεν είναι απαραίτητο να συμβεί. Αναμφισβήτητα το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες αποδυναμώνει τους ισολογισμούς τους και δημιουργεί μεγάλες ανάγκες κεφαλαιακής ενίσχυσης. Με δεδομένο το «κούρεμα» ύψους 50% οι ανάγκες αυτές υπολογίζονται σε 18 δισ. ευρώ περίπου. Οι διοικήσεις των τραπεζών θα πρέπει αρχικά να απευθυνθούν στους υφιστάμενους μετόχους τους για την εξεύρεση κεφαλαίων. Είτε μέσα από αυξήσεις κεφαλαίων, είτε μέσα από την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων των ιδρυμάτων. Αν βρουν τα χρήματα αυτά θα παραμείνουν ανεξάρτητες. Αν δεν πετύχουν να βρουν τα χρήματα που απαιτούνται ακολούθως θα απευθυνθούν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, από το οποίο θα ενισχυθούν εκδίδοντας κοινές μετοχές. Στην περίπτωση αυτή θα υπαχθούν σε δημόσιο - κρατικό έλεγχο. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα αποκτήσει μέσω της στήριξης της Ευρωζώνης κεφαλαία 30 δισ. ευρώ με αποκλειστικό σκοπό την ενίσχυση των τραπεζών. Οπότε εγγυάται πλήρως την λειτουργία τους.
Ε: Κινδυνεύω να χάσω τις καταθέσεις μου;
A: Οι ευρωπαϊκές αποφάσεις διασφαλίζουν απόλυτα την ύπαρξη των τραπεζικών ιδρυμάτων. Άλλωστε για αυτό ζητείται η ανακεφαλαιοποίηση και η πλήρης εξυγίανσή τους - και μέσω της εναλλακτικής της κρατικοποίησης τους - ώστε να μην υπάρχει καμία σκιά στο ότι οι τράπεζες θα παραμείνουν ανοικτές και εύρωστες. Είναι λοιπόν ξεκάθαρο ότι οι καταθέσεις Ελλήνων και ξένων πολιτών στα ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα είναι απολύτως και αναμφισβήτητα εγγυημένες και ασφαλείς.
Ε: Υπάρχει περίπτωση να τροποποιηθεί μονομερώς η δανειακή μου σύμβαση;
Α: Οι δανειακές συμβάσεις που έχουν υπογράψει φυσικά και νομικά πρόσωπα με τα τραπεζικά ιδρύματα δεν μεταβάλλονται σε καμία περίπτωση, και ιδίως μονομερώς, καθώς κάτι τέτοιο θα ήταν αφενός καταχρηστικό και αφετέρου αδικαιολόγητο, καθώς τα πιστωτικά ιδρύματα θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν απρόσκοπτα. Μπορεί ενδεχομένως να υπάρξουν αλλαγές σε πρακτικές χορήγησης ρευστότητας προς τις επιχειρήσεις ή στην ρύθμιση δανείων οφειλετών, κάτι που όμως δεν επιφέρει τροποποίηση συμβατικών όρων.
Ε: Τι θα γίνουν οι τραπεζικές μετοχές που έχω στην κατοχή μου;
A: Αν οι τράπεζες υπαχθούν στο ΤΧΣ, και μόνον στην περίπτωση αυτή, θα αλλάξουν άρδην οι μετοχικές σχέσεις των ιδρυμάτων, τα οποία ουσιαστικά θα κρατικοποιηθούν. Αυτό θα γίνει διότι τα ιδρύματα θα εκδώσουν κοινές μετοχές υπέρ του Δημοσίου, μέχρι το ποσού της κεφαλαιακής ενίσχυσης. Έτσι, αν σήμερα μια τράπεζα έχει 500 εκατομμύρια μετοχές αξίας 1 ευρώ και χρειάζεται πρόσθετα κεφαλαία 2,5 δισ. ευρώ, θα προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου υπέρ του Δημοσίου (ΤΧΣ) εκδίδοντας 5 δισεκατομμύρια μετοχές αξίας 0,50 ευρώ ανά μετοχή. Αυτό σημαίνει πως οι παλαιοί μέτοχοι θα βρεθούν να έχουν το 17% των μετοχών της τράπεζας και το Δημόσιο το 83%. Έτσι, ήδη προκύπτει μια σοβαρή επίπτωση από το «κούρεμα», δηλαδή η μεγάλη ζημία που θα υποστούν οι σημερινοί μέτοχοι των τραπεζών.
Ε: Ποιο είναι το χειρότερο σενάριο για τις τράπεζες;
Α: Αν θεωρητικά μια τράπεζα βρεθεί σε δύσκολη θέση και κριθεί συστημικά επικίνδυνη, τότε θα υπάρξει διαχωρισμός της σε «κακή τράπεζα» (Bad Bank) και σε μια νέα υγιή τράπεζα. Η δεύτερη τράπεζα θα λάβει ως προίκα όλα τα υγιή στοιχεία του ενεργητικού της αρχικής τράπεζας, διασφαλίζοντας πλήρως τους καταθέτες της. Ωστόσο, οι μετοχές της αρχικής τράπεζας θα ακυρωθούν (όπως συνέβη με την Proton Bank) και οι μέτοχοί της θα χάσουν το σύνολο των μετοχών τους. Πάντως, έχει ήδη διευκρινισθεί πως η υπόθεση της Proton Bank ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση που δεν αναμένεται να επαναληφθεί.
Ε: Πώς επηρεάζει το «κούρεμα» τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία;
Α: Σήμερα υπολογίζεται ότι περίπου 25 δισ. ευρώ των Ταμείων είναι τοποθετημένα σε ομόλογα του Δημοσίου, είτε απευθείας, είτε μέσω της Τράπεζας της Ελλάδας και του ειδικού κεφαλαίου το οποίο αυτή διαχειρίζεται. «Κούρεμα» 50% οδηγεί τα ασφαλιστικά ταμεία σε απώλειες ύψους 12,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τη χθεσινή απόφαση της Συνοδού Κορυφής για το ελληνικό χρέος οι εν λόγω ζημιές δεν θα καλυφθούν από τα χρήματα που θα εισρεύσουν από τον δεύτερο μηχανισμό στήριξης της Ελλάδας, αλλά οι όποιες ταμειακές ανάγκες των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης θα καλυφθούν από τον προϋπολογισμό, σε ένα πλαίσιο πάντα σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής.
Ε: Υπάρχει κίνδυνος να χαθούν ή να μειωθούν οι συντάξεις;
Α: Η διαπραγμάτευση για το ελληνικό χρέος εστίασε εξαρχής στο οποιαδήποτε λύση επιλεγεί να συνοδεύεται από μέτρα που όχι απλώς διατηρούν, αλλά βελτιώνουν αισθητά το σημερινό επίπεδο της περιουσίας των ελληνικών ασφαλιστικών ταμείων. Η ευρωπαϊκή αυτή διαβεβαίωση εγγυάται την ομαλή καταβολή των συντάξεων. Ωστόσο, θα πρέπει να ξεκαθαρισθεί πως οι συντάξεις στην συντριπτική πλειοψηφία των ταμείων καταβάλλονται από την τακτική επιχορήγηση του προϋπολογισμού και όχι από τη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων των φορέων κοινωνικής ασφάλισης. Σημειώνεται πως οι επιχορηγήσεις των φορέων της κοινωνικής ασφάλισης και περίθαλψης από τον Προϋπολογισμό αναμένονται να ανέλθουν εφέτος σε 17,4 δισ. ευρώ και το 2012 θα περιορισθούν στα 15,9 δισ. ευρώ. Δηλαδή είναι σημαντικά μεγαλύτερες από τις απώλειες που θα αναγκασθούν να καταγράψουν τα ταμεία από το κούρεμα. Είναι λοιπόν ξεκάθαρο πως οι συντάξεις θα καταβάλλονται κανονικά όσο η χώρα χρηματοδοτείται απρόσκοπτα από τους μηχανισμούς στήριξης. Θα ήταν ωστόσο πρόωρο να πεις κανείς ότι από τις μελέτες για την ευστάθεια των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης δεν θα προκύψουν μελλοντικά αλλαγές στις παροχές και στις συντάξεις. Αυτό όμως θα συνέβαινε ανεξαρτήτως κουρέματος.
Ε: Τι θα γίνει με τις περιουσίες των Ταμείων;
Α: Με τα σημερινά δεδομένα τα 12,5 δισ. ευρώ των φορέων κοινωνικής ασφάλισης που θα απομείνουν από το συνολικό χαρτοφυλάκιο ομολόγων τους θα ασφαλή. Ωστόσο, τα Ταμεία θα δεχθούν ένα έμμεσο πλήγμα και από τις διαφαινόμενες εξελίξεις στις τράπεζες, στις οποίες κατέχουν σημαντικά ποσοστά και είναι εκ των βασικών μετόχων. Στις περιπτώσεις υπαγωγής ιδρυμάτων στο ΤΧΣ κινδυνεύουν να χάσουν το μετοχικό τους ποσοστό και να σημειώσουν μεγάλες ζημιές από την αποτίμηση του χαρτοφυλακίου τους. Ωστόσο, επειδή τα τραπεζικά αυτά ιδρύματα θα κρατικοποιηθούν μένει μια ισχνή ελπίδα, ότι μελλοντικά τα ταμεία θα ανακτήσουν – με κάποιο τρόπο - τη συμμετοχή τους (κάτι που όμως δεν επιβεβαιώνεται ούτε διαψεύδεται σήμερα).
Ε: Τι σημαίνει το «κούρεμα» για προμηθευτές του Δημοσίου και φυσικά πρόσωπα που έχουν στα χέρια τους ελληνικά ομόλογα;
Α: Σε πολλές περιπτώσεις τη τελευταία τετραετία το Δημόσιο εξέδωσε ομόλογα για να αποπληρώσει οφειλές των νοσηλευτικών ιδρυμάτων και των ασφαλιστικών ταμείων προς τους προμηθευτές τους. Ομοίως, δόθηκαν ομόλογα και σε φυσικά πρόσωπα ως εφάπαξ αποζημιώσεις (πχ. στην Ολυμπιακή), ενώ ομολογίες εκδόθηκαν και δόθηκαν ως εγγυήσεις και για την κάλυψη χαμηλότοκων δανείων σε διάφορα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η εθελοντική φύση του «κουρέματος» διασφαλίζει πως το 50% των χρεογράφων αυτών θα πληρωθεί κανονικά. Ωστόσο, μέλλει να διευκρινισθεί πως θα ανταλλαγούν αυτά τα ομόλογα, καθώς εκδόθηκαν για να καλυφθούν βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες υποχρεώσεις και η όποια επέκτασή του σε βάθος χρόνου είναι καθολικά ασύμφορη για τον κάτοχό τους. Πιο απλά φυσικό πρόσωπο που ανέμενε να εισπράξει 20.000 ευρώ το 2014 από το πενταετές ομόλογο που εκδόθηκε το 2009, δεν μπορεί να αναμένει την αποπληρωμή του 50% (10.000 ευρώ) το 2039!
Ε: Κινδυνεύουν οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες;
Σύμφωνα με εκτιμήσεις το «κούρεμα» συνεπάγεται ζημιές 2 δισ. ευρώ για τις ασφαλιστικές εταιρείες, καθώς σήμερα κατέχουν ελληνικά ομόλογα ύψους 4,5 δισ. ευρώ. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει θέσει σε στενή παρακολούθηση όλες τις εκτεθειμένες στο χρέος ασφαλιστικές επιχειρήσεις και έχει ζητήσει να υπάρξουν πρόνοιες ώστε να ενισχυθούν κεφαλαιακά. Ωστόσο, δεν αποκλείεται να υπάρξει ειδική μεταχείριση για τις εταιρείες που δεν μπορέσουν να βρουν τα απαραίτητα κεφάλαια, ώστε να μην υπάρξει πρόβλημα στην αγορά.
Ε: Τι σημαίνει το «κούρεμα» για την Ελλάδα;
Α: Η Ελλάδα μετά από το «κούρεμα» θα παραμείνει εκτός αγορών για αρκετό καιρό, τουλάχιστον μέχρι να πειστούν εκ νέου οι δανειστές της πως είναι φερέγγυα. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να καταστεί δημοσιονομικά και οικονομικά αυτάρκης, καθώς σταδιακά θα περιορισθεί και η διεθνής βοήθεια προς τη χώρα, ήτοι θα μειωθούν οι διαθέσιμοι από το εξωτερικό πόροι. Πολλοί οικονομολόγοι και πολιτικοί θεωρούν πως η αναδιάρθρωση ξεκαθαρίζοντας το τοπίο μπορεί να απελευθερώσει δυνάμεις. Ωστόσο για να γίνει αυτό πέραν από την περικοπή του χρέους θα πρέπει να υπάρξουν και άλλες διαρθρωτικής φύσης παρεμβάσεις. Η χώρα βασιζόμενη σε μια διεθνή λύση που έχει σταθερότητα και δεν ακυρώνεται εύκολα από μεταγενέστερες διεθνείς εξελίξεις αποκτά κάποια σταθεροποιητικά χαρακτηριστικά που μπορούν να την βοηθήσουν στην μελλοντική ανάκαμψη. Πάντως, το επόμενο διάστημα οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν σταδιακά περιορισμούς στις συναλλαγές τους με τους προμηθευτές τους καθώς η «πίστη» θα έχει πληγεί. Αυτό σημαίνει πως πολλές συναλλαγές θα γίνονται αναγκαστικά σε μετρητά. Το υφεσιακό περιβάλλον και οι ισχνοί ρυθμοί ανάπτυξης θα αποδυναμώσουν την πραγματική οικονομία και τις επιχειρήσεις και θα περιορίσουν περαιτέρω την απασχόληση. Την ίδια στιγμή πολλές ελληνικές επιχειρήσεις θα περάσουν σε χαμηλές τιμές σε ξένα χέρια, είτε μέσω του τραπεζικού συστήματος, είτε μέσω του χρηματιστηρίου, είτε με απευθείας εξαγορές.
